اطلاعات چند شرکت پخش نشریات نشان میدهد که تیراژ روزنامهها در ایران در چهار سال گذشته با کاهشی محسوس، از یک میلیون و ۲۰۰ هزار نسخه به کمتر از ۸۰۰ هزار نسخه رسیده است.
به گزارش پایگاه اطلاع رسانی انجمن صنفی خبرنگاران و روزنامه نگاران ایران در حالی که در برخی کشورهای دنیا روزنامههایی با تیراژ روزانه ۲۰ میلیون نسخه منتشر میشوند، اطلاعات میدانی موزعین و چند شرکت پخش نشریات، نشان میدهد که تیراژ روزنامهها در کشور در ۴ سال گذشته به طور تقریباً چشمگیری (حدود ۲۰ درصد) کاهش پیدا کرده است.
حسین انتظامی معاون امور مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در ماههای آغازین دولت یازدهم و استقرارش در این معاونت (آبانماه ۱۳۹۲) گفته بود: «بنده به عنوان معاون مطبوعاتی وزیر ارشاد اعلام میکنم که تیراژ روزنامههای کشور کمتر از یک میلیون و دویست هزار نسخه است. متاسفانه بدون توجه به طرح آمایشی سرزمینی مجوز نشریات صادر میشده که نهایتاً ما با این مساله روبرو شدهایم که برخی روزنامهها امروز بهصورت تکبرگی منتشر میشوند که در مقیاس حرفهای نمیتوان اسم آنها را روزنامه گذاشت».
این مقام مسئول اما چندی پیش (تیرماه ۹۶) و در ماههای آغازین دولت دوازدهم، در جملهای کوتاه که البته به تیتر بسیاری از رسانهها هم تبدیل شد، بر اُفت همان میزان تیراژ قبلی هم صحّه گذاشت و اذعان کرد: «ما در حدود ۲۰۰ روزنامه در کشور داریم که مجموع شمارگان آنها کمتر از ۹۰۰ هزار نسخه در روز است»؛ اطلاعاتی که البته در چهار ماه گذشته باز هم دستخوش تغییر و به عبارت دقیقتر، کاهش شده که در گزارش زیر به آن خواهیم پرداخت.
موانع شفافیت در اعلام تیراژ واقعی
اعلام رقم «واقعی» تیراژ مطبوعات از طرف مدیران مطبوعات همواره یک چالش اساسی و در واقع یک ابهام بزرگ برای خبرنگارانی بوده که به دنبال این اطلاعات هستند، و مدیران مطبوعات – حتی به فرض اینکه آمادگی خود را برای پاسخ به این پرسش اعلام کنند – همواره ترجیح میدهند اعدادی را به عنوان تیراژ اعلام کنند که اولاً خللی در واریز مبلغ یارانه مطبوعات به حساب آنها وارد نکند، دوماً آنها کماکان بتوانند از مزایای جذب آگهی برای مطبوعه خود برخوردار باشند و سوماً لطمهای به برَند مطبوعهشان در افکار عمومی وارد نشود. ضمن اینکه مطابق بندی از قرارداد میان مطبوعات و اکثر شرکتهای پخش نشریات، این شرکتها اجازه اعلام تیراژ واقعی و میزان نسخههای برگشتی مطبوعات، را ندارند.
با مد نظر قرار دادن نکات فوق، گزارش زیر تلاش میکند تا ضمن بررسی عوامل کاهش تیراژ روزنامههای کشور در سالهای اخیر، اطلاعاتی کمتر گفته شده از تیراژ واقعی و میزان نسخههای برگشتی روزنامهها را ارائه کند. اما بد نیست پیش از ارائه این اطلاعات، کمی با وضعیت تیراژ سه روزنامه پرتیراژ اول کشور یعنی همشهری، جام جم و ایران، در چهار سال قبل (سال ۱۳۹۲) آشنا شویم که در جدول زیر این اطلاعات ارائه شده است.