یک روزنامه‌نگار همکار،در مکاتبه‌ای که با انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران داشت،نکاتی را در خصوص حقوق مادی و معنوی آثار منتشر شده از سوی روزنامه‌نگاران مطرح کرد و خواستار پاسخگویی انجمن به این ابهام شد. به لحاظ کارکرد آموزشی بحث،متن پرسش این روزنامه‌نگار و پاسخ انجمن به آن در ادامه از نظرتان می‌گذرد.
متن پرسش:
جناب آقای عبدی، رئیس انجمن روزنامه‌نگاران استان تهران
با سلام.اینجانب(نام محفوظ)روزنامه‌نگار،چند نکته را به اطلاع جنابعالی می‌رسانم و با توجه به مفاد قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و همچنین قوانین موجود و خصوصاً قانون مطبوعات که حق مالکیت و مالکیت فکری را به رسمیت شناخته است، تقاضا دارم نسبت به تنویر ابهامات، پاسخ لازم را مبذول فرمایید.
موضوع اول این است که اینجانب با ارائه مصاحبه‌های منتشر شده به معاونت مطبوعاتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی،به عنوان نفر اول دوازدهمین و بیستمین جشنواره سراسری مطبوعات و خبرگزاری‌ها (در سال 1384 و سال 1392)، برگزیده شده و لوح تقدیر و جایزه نقدی دریافت کرده‌ام.بر این مبنا، آیا اینجانب بر این مصاحبه‌ها، حق مالکیت داشته‌ام، خالق اثر بوده‌ام، این آثار تعلق به اینجانب داشته است و دارای سمت قانونی نسبت به این آثار هستم که این وزارتخانه، هر بار لوح تقدیر و جایزه چند میلیون تومانی به اینجانب اعطاء کرده است؟
موضوع دوم این است که آیا یک رسانه می‌تواند مصاحبه چالشی و تولیدی اینجانب را که قبلاً و در سه قسمت در رسانه‌ای دیگر منتشر کرده‌ام، کوتاه کرده و در دو مقطع زمانی متفاوت در یک شماره منتشر کند؟ به بیان دیگر آیا یک رسانه مجاز است تیترها و لید مصاحبه که اینجانب، به طور کامل پدیدآورنده آن هستم و بخش قابل توجهی از سوال‌ها و جواب‌های مصاحبه راعیناً به عنوان مصاحبه تولیدی خود انتشار بدهد؟ به هر حال وقتی یک مطلب تولیدی و برای اولین بار منتشر می شود روزنامه‌نگار انتشار دهنده آن، از آن طریق کسب درآمد می‌کند. جایز نیست یک روزنامه‌نگار، یک مطلب را چند بار در رسانه‌های مختلف منتشر کند و کسب درآمد کند. وقتی که سرقت ادبی روی می‌دهد و یک مطلب تولیدی، بعدها مجدداً به عنوان مطلب تولیدی انتشار پیدا می‌کند، دیگران که اطلاع ندارند تصور می کنند همان روزنامه‌نگار عامل انتشار مجدد مطلب تولیدی اولیه است و آبرو، حیثیت و اعتبار حرفه‌ای او دچار خدشه اساسی می‌شود. در این چارچوب، آیا اینجانب به عنوان روزنامه‌نگار و مصاحبه کننده، نسبت به مطلب اصلی که تولیدی، ابداعی و خلاقانه است، به طور مشترک با مصاحبه شونده حق مالکیت دارم، آن مطلب به اینجانب نیز تعلق دارد یعنی اینجانب نیز خالق اثر هستم، دارای سمت قانونی نسبت به مطلب اصلی هستم و با توجه به تکرار این نوع سرقت از جانب این روزنامه، صلاحیت دارم به طور جداگانه، در محاکم قضایی نسبت به سرقت ادبی و تحریف انجام شده و نقض مالکیت معنوی خود شکایت کرده و برای احقاق حق و اعاده حیثیت تلاش کنم؟
پاسخ انجمن
همکار محترم
عطف به استعلام شما در خصوص حقوق مولف یا گزارشگر یا مصاحبه‌کننده، از نظر انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران و با ملاحظه به تجربیات پیشین اعلام می‌دارد که حقوق مادی تابع قرارداد فی مابین است. حقوق معنوی هر اثر نیز قابل انتقال نیست و متعلق به کسی است که متن اولین بار به نام وی منتشر شده است (اعم از یادداشت، گفتگو، گزارش و...) مگر آن که کسی نسبت به این حق معنوی معترض باشد که در این صورت باید به ادعای وی رسیدگی شود. با این ملاحظه انتشار متن در نوبت‌های بعدی در همان نشریه یا هر نشریه دیگر منوط به درج نام تهیه کننده‌ای است که اولین بار متن با نام وی منتشر شده است. در خصوص انتشار نیز پیشتر از این در دادگاه‌های ایران حکم داده شده است که انتشار دوباره یک مطلب در نشریه ای بجز نشریه‌ای که اولین بار در آن چاپ شده، بدون تامین رضایت مادی پدید آورنده اثر مجاز نیست و در صورت انتشار باید حقوق مادی صاحب اثر را تادیه کرد.
