نشست بین المللی با عنوان "بعد از گذشت 10 سال، آیا بهار عربی، مطبوعات و روزنامه نگاری را تغییر داد" توسط فدراسیون بین المللی روزنامه نگاران (IFJ) برگزار شد.
برگزاری این نشست به دلیل محدودیت های کرونا، به صورت آنلاینو به مدت 4 ساعت در روز چهارشنبه 29 بهمن 99 انجام شد.
نمایندگانی از اتحادیه ها و انجمن های صنفی روزنامه نگاران کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا در این نشست حضور داشتند و برخی از آنها سخنرانی کردند. همچنین رضا غبیشاوی روزنامه نگار ایرانی نیز به نمایندگی از انجمن صنفی روزنامه نگاران استان تهران در این نشست مجازیحاضر بود.
در ابتدای این برنامه، یونس مجاهد رئیس فدراسیون بین المللی روزنامه نگاران در سخنانی با اشاره به نشست 10 سال قبل فدراسیون در مراکش با موضوع اصلاح سازمان های رسانه ای گفت که در بهار عربی، تغییرات اساسی در برخی از کشورها روی داد و امیدهایی برای بهبود وضعیت رسانه ها و روزنامه نگاران در این کشورها برانگیخته شد اما نتیجه پایین تر از انتظارات بود. وظیفه ماست که وضعیت فعلی رسانه ها و روزنامه نگاران در این کشورها را بررسی و از تجربیات آنها استفاده کنیم. همچنین نیاز به کار برای دست یابی به توصیه هایی شفاف و تعیین استراتژی و التزاماتی برای فدراسیون بین المللی و جامعه جهانی وجود دارد.
هدف،وجود رسانه های مستقل بود
این برنامه در ادامه در سه بخش برگزار شد.
بخش نخست با عنوان "بررسی 10 سال اخیر - دیدگاه تحلیلگران" با 4 سخنرانی همراه شد.
"جیم بوملحه" از فدراسیون بین المللی روزنامه نگاران، "اوليویی دیلاج" روزنامه نگار فرانسوی،"سعید السلمی" رئیس مرکز آزادی رسانه ها در دارالبیضا مراکش و دکتر "نعومی صقر" از دانشگاه ویست مینستر بریتانیا سخنرانی کردند.
بخش هایی از سخنان "بومحله" این گونه بود: در بهار عربی، هدف دست یابی به کرامت بود. فدراسیون بین المللی، صدای روزنامه نگاران برای تحقق عدالت بود. هدف،وجود رسانه های مستقل بود. در سال 2011 زلزله بزرگی روی داد و نتایجبزرگی هم در برداشت. ضرورت داشت در واقعیت هم حقایق جدیدی را ببینیم. مطالبه قوانین جدید برای دستیابی روزنامه نگاران به حقوق خود وجود دارد. فدراسیون بین المللی در این روند، نقش مهمی را ایفا می کند. مطالبه استقلال روزنامه نگاران و رسانه ها ادامه دارد. امروز این موضوع اهمیت دارد که به این سوال جواب دهیم که چرا در بخشی از این موضوعات به موفقیت نرسیدیم.
"دیلاج"روزنامه نگار فرانسوی نیز گفت: در سال های اخیر با چالش های جدید روبه رو شدیم. آنچه که در 10 سال قبل در بهار عربی در کشورهای عربیدیدیم شبیه اتفاقات آزادیخواهانه اروپای شرقی بود. شاهد سرکوب شدید حکومت ها بودیم. نتیجه این سرکوب ها این بود که مقامات برای سرکوب رسانه ها نیز دخالت کردند. بنابراین، روزنامه نگاری از رسانه ها به شبکه های اجتماعی منتقل شد.
"سعید السلمی" رئیس مرکز آزادی رسانه ها در مراکش هم سخنرانی خود را به استقلال رسانه ها اختصاص داد. جملاتی از سخنان او این گونه است: برخی فعالان اقتصادی نزدیک به حکومت ها، در رسانه سرمایه گذاری می کنند و تلاش می کنند این رسانه ها را به صورت غیرمستقیم، کنترل کنند. این وضعیت را در بسیاری از کشورهای عربی شاهد هستیم. در کشورهای عربی کمتر رسانه مستقلی دیده می شود. همچنین بسیاری از رسانه های کاغذی و چاپی نیز متوقف شده اند و به صورت اینترنتی تغییر شکل داده اند که علاوه بر مباحث فنی، دلیلآن مسائل اقتصادی است. همزمان تحولات دیجیتالی باعث شده ما با انفجار رسانه ای روبه رو باشیم و راه اندازی شبکه های تلویزیونی و رادیویی به سهولت ممکن باشد.
حمایت از رسانه ها وروزنامه نگاران که از زمان بهار عربی مورد هدف قرار گرفته اند اهمیت دارد. آمار روزنامه نگاران زندانی و کشته شده در منطقه بسیاربالاست. همچنین برخی روزنامه نگاران به عنوان ابزار تبلیغاتی فعالیت می کنند. در مصر و الجزایر و کشورهای جنوب خلیج فارس این موارد دیده می شود. علاوه بر این، شاهد خبرهای جعلی علیه خبرنگاران هستیم که به عنوان بخشی از سرکوب علیهآنها استفاده می شود. روزنامه نگاران باید برای حل نزاعات نقش ایفا کنند. معیارهای اخلاقی فعالیت روزنامه نگاری از اهمیت بسیاری برخوردارند. برخی روزنامه نگاران در برخی سازمان های حکومتی، ارتش و دولت کار می کنند؛ اینکه آنها چگونه باید کار کنندو چگونه باید معیارهای اخلاقی را به کار گرفت، موضوعاتی هستند که باید مورد توجه قرار بگیرند.
دکتر"صقر" از دانشگاه وست مینستر بریتانیا هم در سخنرانی خود اشاره کرد که روزنامه نگاران مشارکتی در شکست بهار عربی نداشتند اما ساختار رسانه ها در این شکست، نقش داشت. او گفت: بررسی راه های جدید تامین رسانه ها برای تضمین و تقویت استقلال رسانه ها مهم است. باید به دنبال راه های جدید تامین مالی رسانه ها باشیم. در تحولات بهار عربی، روزنامه نگاران قابل سرزنش نیستند. در مصر یکی از کشورهای بهار عربی، بعد از انقلاب، حکومت فشارها بر رسانه ها و روزنامه نگاران را افزایش داده است و مانع از ایجاد رسانه های مستقل یا تامین مالی مستقل رسانه ها شده است.
رضا غبیشاوی به نمایندگی از انجمن صنفی روزنامه نگاران استان تهران در این بخش از نشست در سخنان کوتاهی به بخشی از فعالیت های انجمن برای حمایت از روزنامه نگاران و فعالان رسانه ای در برابر محدودیت های مختلف پرداخت. او همچنین خواستار یادآوری مستمر مسوولیت دولت ها در تضمین آزادی فعالیت روزنامه نگاران شد. وی از روزنامه نگاران در سایر کشورها نیز خواست تا با اشتراک گذاری تجربیات خود در ارتقای حرفه ای سطح فعالیت های رسانه ای در برابر محدودیت ها نقش ایفا کنند.
انتقاد از نظامی شدن فضای رسانه ای در یمن
"نگاه جدی به دهه قبل - نگاه اتحادیه ها" عنوان بخش دوم این نشست بود که با سخنرانی ها و بیان نظرات تعدادی از شرکت کنندگان به پایان رسید.
"فاطمه مطهر" از اتحادیه روزنامه نگاران یمن،"موید اللامی" رئیس اتحادیه روزنامه نگاران عراق و "محمد ياسين الجالصی" رئیس اتحادیه روزنامه نگاران تونس سخنرانان اصلی این بخش بودند.
"مطهر" با اشاره به جنگ و نزاع مسلحانه در یمن گفت که شبکه های اجتماعی به محلی برای ترویج کینه جویی و خشونت تبدیل شده اند و این موضوع نگران کننده ای است. وی همچنین به اینمسئله اشاره کرد که روزنامه نگاری و فضای رسانه ای در یمن هم به دلیل جنگ در این کشور، نظامی شده اند. او خواستار جداسازی فضای رسانه ای و روزنامه نگاری از فضای جنگی شد.
مطهر تاکید کرد که فعالیت های صنفی در یمن تحت تاثیر درگیری های مسلحانه و رقابت های سیاسی قرار گرفته است.
"اللامی" رئیس اتحادیه روزنامه نگاران عراق نیز گفت که ضعف رسانه ای باعث تقویت شهروند روزنامه نگاران شده است. او در سخنرانی اش به این موارد اشاره کرد: چالش میان شهروند خبرنگاران و رسانه های سنتی ادامه دارد البته شهروند خبرنگاری دارای نقاط مثبی هم هست که از جمله می توان به پوشش همه مناطق اشاره کرد. البته از سوی دیگر، شبکه های مسلحانه در مناطق مختلف شکل گرفته اند و رسانه های اینترنتی در خدمت این شبکه ها هستند.
"الجالصي" رئیس اتحادیه روزنامه نگاران تونس هم با اشاره به انقلاب در این کشور علیه حکمرانی زین العابدین بن علی در 10 سال قبل، گفت که بعد از انقلاب، آزادسازی رسانه ها هم روی داد و رسانه ها توانستند از سیطره حکومت خارج شوند. او همچنین به اعتصاب اخیر روزنامه نگاران تونس که با هماهنگی اتحادیه روزنامه نگاران این کشور برگزار شد و حمایت اتحادیه های صنفی ملی و بین المللی و تحقق مطالبات این اعتصاب اشاره کرد. وی همچنین خواستار حمایت از بلاگرها و روزنامه نگاران زندانی در مصر، ترکیه و لیبی شد.
کرونا علیه روزنامه نگاری
بخش سوم هم با عنوان "بازنگری در انتظارات ما - آیا اتحادیه صنفی ما چیزییاد گرفت و چه باید بکنیم" آخرین بخش نشست بود.
در این بخش "آنطونیو بلانجی" از فدارسیون بین المللی روزنامه نگاران، "نویرهالهاشمی" از اتحادیه روزنامه نگاران عرب، "ناصر ابوبکر" از اتحادیه روزنامه نگاران فلسطین و "علییوسف" از اتحادیه صنفی روزنامه نگاران لبنان به صورت آنلاین سخنرانی کردند.
"خالد القوده" روزنامه نگار در روزنامه اردنی "الرای" به نمایندگی از اتحادیه روزنامه نگاران اردن گفت اردن بعد از آغاز بهار عربی، دست به اصلاحاتی زد اما بعد از اینکه کشورهای بهار عربی به سرنوشت بدی دچار شدند در داخل اردن هم شاهد عقب نشینی در زمینه اصلاحات بودیم. به تازگی پارلمانی شکل گرفت که تحت سیطره حاکمیت است و می تواند قوانین عرفی و استثنایی را تصویب کند و مشروعیتی در این زمینه به این قوانین ببخشد. همچنان شاهد نگاه سختگیرانه در برابر روزنامه نگاران هستیم. در شرایط فعلی کرونا، محدودیت ها افزایشیافته و نگران کننده شده اند. او به قانون جدید مبارزه با فساد مالی در اردن اشاره کرد که در بخشی از آن انتشار خبر جعلی و نادرست با مجازات سنگینی روبه رو می شود. به گفته او به این بهانه می توان با فعالیت های رسانه ای مقابله کرد.
نشست فدراسیون بین المللی روزنامه نگاران با صدور بیانیه ای با تاکید بر استقلال رسانه ها و آزادی فعالیت روزنامه نگاران و حمایت از آنها در روند کسب و انتشار اطلاعات به پایان رسید.
جلسه این هفته هیات مدیره انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران با خبر دردناک درگذشت روزنامه‌نگار باسابقه و توانمند علی اکرمی عراقی همزمان و مقرر شد انجمن با هماهنگی خانواده و دوستان وی در مراسم یادبودِ وی شرکت موثری داشته باشد.
در ادامه جلسه، اعضای هیات مدیره به ارائه گزارشی از بازدید از شهر جدید پرند و واحدهای منتخب برای واگذاری به اعضای انجمن پرداختند.
براساس این گزارش واحدهای ۷۰ ،۷۵ و ۸۵متری، خرداد ماه سال آینده آماده تحویل است. قیمت این آپارتمان‌ها حدودا بین دویست و پنجاه تا سیصد میلیون تومان بوده که ۴۰ میلیون تومان آن وام مسکن است و ۷۰درصد از قیمت واحدها باید در زمان عقد قرارداد و مابقی در زمان تحویل پرداخت شود.
اطلاعات مربوط به واحدهای هشتگرد نیز متعاقبا و پس از بازدید به اطلاع خواهد رسید.
برگزاری مجمع عمومی به صورت حضوری از دیگر مصوبات این جلسه بود و مقرر شد با همراهی وزارت کار این مجمع در فضای باز و به صورت حضوری برگزار شود. انجمن از اعضای خود می‌خواهد با توجه به شرایط کرونایی و جلوگیری از تجدید مجمع، نهایت همکاری را برای حضور انجام داده و در این مجمع مسئولانه حاضر شوند.
در این جلسه همچنین گزارشی از نشست فدراسیون بین‌المللی روزنامه‌نگاران با عنوان «بعد از گذشت ده سال؛ آیا بهار عربی، مطبوعات و روزنامه‌نگاری را تغییر داده است؟» از سوی رضا غبیشاوی نماینده انجمن در این نشست ارائه شد.
شفقنا رسانه_ رسانه‌ها به‌واسطه مسئولیتی که در بازتاب اخبار و رویدادها بر عهده دارند، بیشتر از هر صنفی واجد رعایت اخلاق حرفه‌ای هستند تا آرامش روانی و روحی جامعه را بر هم نزنند. این روزها در میدان کار رسانه‌ای، با توجه به گسترش انتشار اخبار، ضرورت رعایت اخلاق حرفه‌ای بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود. رعایت این اصول می‌تواند اعتماد مخاطب به رسانه را به دنبال داشته باشد.شهریار شمس مستوفی دبیر انجمن صنفی روزنامه نگاران تهران و سردبیر سابق روزنامه همشهری معتقد است، ما در جامعه شناسی بحثی تحت عنوان حق و تکلیف داریم، یعنی اگر فردی دارای حقی است در برابر آن تکالیفی دارد. او توضیح می دهد: ما می دانیم یکی از اصول مهم در روزنامه نگاری، آزادی بیان است. وقتی به خبرنگاری آزادی بیان را در حداکثر نمود دهید، می توانید حداکثر رعایت اخلاق حرفه ای را از او بخواهید. در اینجا ما اختلال داریم. چون ما آزادی بیان به صورت حداکثری نداریم، طبیعتاً بر روی اخلاق حرفه ای هم بحثی صورت نمی گیرد.
شمس مستوفی با انتقاد به جدی نگرفتن بحث های اخلاق حرفه ای در رسانه ها به شفقنا رسانه می گوید: درباره اخلاق حرفه ای در رسانه ها خیلی کم کار شده است.در ایران به دلیل شرایط خاص روزنامه نگاری این مباحث به صورت جدی مطرح نشده است. وقتی ما رسانه ها را اعم از مطبوعات، خبرگزاری و پایگاه خبری و …مکلف به گرفتن مجوز می کنیم و شرایطی برای مدیران مسئول تعریف می کنیم، بدیهی است که همه اتفاق هایی که در رسانه رخ می دهد، بر دوش مدیر مسئول است. به نوعی تمام تخلفات و جرائم به این شخص مسئول برمی گردد. بنابراین آن اخلاق حرفه ای که وظیفه تمام خبرنگاران است، کمتر مطرح و کار می شود.
او ادامه می دهد: در همه کشورهای دنیا عنوانی با نام مجوز وجود ندارد، اما تمام رسانه ها منشور اخلاق حرفه ای دارند که بر اساس آن عمل می کنند. اما در رسانه های ما به ندرت شاهد منشور اخلاق حرفه ای در رسانه ها هستیم. زمانیکه آقای انتظامی در معاونت مطبوعاتی بودند چنین شرطی برای رسانه ها مقرر شد که رسانه های دارای منشور اخلاق حرفه ای، در گرفتن یارانه، امتیاز می گیرند. بر همین اساس تعدادی از رسانه ها شروع به نوشتن منشور اخلاق حرفه ای کردند و آن را بر روی سایت خود قرار دادند. اما شاهدیم وقتی خبرنگاری می خواهد در رسانه ای کار کند، به او گفته نمی شود که این منشور اخلاق حرفه‌ای رسانه‌ی ما است و باید طبق این منشور کار کنید. هر چند بین روزنامه نگارانی چون پیشکسوتان و دیگر اهالی رسانه، بحث های جدی در حال صورت گرفتن است.
او درباره دلایل مطرح نشدن چارچوب های اخلاق حرفه ای در رسانه ها به صورت جدی توضیح می دهد: ما در جامعه شناسی بحثی تحت عنوان حق و تکلیف داریم، یعنی اگر فردی دارای حقی است در برابر آن تکالیفی دارد. ما می دانیم یکی از اصول مهم در روزنامه نگاری، آزادی بیان است. وقتی به خبرنگاری آزادی بیان را در حداکثر نمود دهید، می توانید حداکثر رعایت اخلاق حرفه ای را از او بخواهید. در اینجا ما اختلال داریم. چون ما آزادی بیان به صورت حداکثری نداریم، طبیعتاً بر روی اخلاق حرفه ای هم بحثی صورت نمی گیرد.
سردبیر سابق روزنامه همشهری درباره مولفه های حقیقی اخلاق حرفه ای در رسانه ها بیان می کند: این مولفه ها بنا بر رسانه و تحریریه ای که خبرنگار کار می کند، متفاوت است. اما یک سری اصول کلی هم وجود دارد، مثلا احترام به مالکیت معنوی، بی طرفی، راستگویی، احترام به حریم خصوصی، احترام به هویت ملی، احترام به اقلیت ها و مسئولیت اجتماعی، از مواردی است که تقریبا در تمام کشورهای دنیا به عنوان مولفه های مهم اخلاق حرفه ای شناخته می شوند.
او ادامه می دهد: مثلا در زمینه بی طرفی، خیلی از رسانه ها طبق خط مشی خود، مرزهای آن را جابجا می کنند. مثلا در کشور ما بسیاری از رسانه ها نماینده برخی از احزاب و جریان های سیاسی هستند و اینجا بی طرفی آنها زیر سوال می رود. اما همه این مولفه ها بر مبنای آزادی بیان است و این اصل نباید مورد کم بینی قرار بگیرد.
دبیر انجمن صنفی روزنامه نگاران تهران در پایان صحبت های خود، برای رسیدن به وضعیت مطلوب در زمینه اخلاق حرفه ای پیشنهاد می دهد: ما شاهدیم که خبرنگاران با حقوق بسیار کمی در حال فعالیت هستند، طبیعتاً روزنامه نگار با حداقل دستمزد، شاید به خبر فروشی روی بیاورد، وقتی این اتفاق رخ می دهد، قطعا اخلاق حرفه ای را زیر پا می گذارد. در عین حال همگی ما شغلی را انتخاب کرده ایم که اصل و بنای آن اخلاق حرفه ای است. روزنامه نگار نمی تواند به مالکیت معنوی بی توجه باشد و راحت کار کند یا راستگویی را زیر پا بگذارد و کار خبر انجام دهد.
او ادامه می دهد: متاسفانه برخی از رسانه های ما علاوه بر اینکه منشور اخلاقی ندارند و یا آن را برای خبرنگار تشریح نمی کنند، بلکه موقع استخدام خبرنگار، پیشنهاد گرفتن آگهی هم به او می دهند. خب همه این موارد نقض کننده اخلاق حرفه ای در رسانه هاست. اول باید این اصل را در رسانه جا بیاندازیم که همه رسانه ها منشور اخلاقی داشته باشند و اهالی تحریریه باید به آن منشور اخلاقی پایبند باشند. در عین حال رسانه یا انجمن صنفی باید فکر و برنامه ای برای خبرنگار یا رسانه ای در صورت رعایت نکردن منشور داشته باشند.
او درباره برنامه انجمن صنفی برای اخلاق حرفه ای در رسانه ها توضیح می دهد: بارها در باره اخلاق حرفه ای صحبت و بحث کردیم، اما چون مسائل صنفی خبرنگاران چون دستمزد، بیمه و موارد ابتدایی آنها با مشکلات جدی روبرواست، هنوز در زمینه اخلاق حرفه ای نتوانستیم آنطور که باید به آن بپردازیم. طبیعتاً وقتی صنف قدرتمند باشد یکی از وظایف انجمن صنفی رسیدگی به اخلاق حرفه ای در رسانه ها می شود.
